چند هفته پیش بود که همینطور اتفاقی سری به صفحه "کتاب‌هایی که باید پیش از مرگ خواند (فهرست روزآمد شده!)" زدم و وقتی تعداد دفعات مراجعه به این صفحه را دیدم نزدیک بود از تعجب شاخ دربیاورم. در طول یکسال و نیم که از انتشار این صفحه/فهرست می‌گذرد، تاکنون چیزی در حدود 98000 نفر از این فهرست بازدید کرده‌اند. و به نظرم این قابل توجه است!
برخورد با این میزان "استقبال" باعث شد تا به صرافت بیافتم ایده‌ای را که مدتها بود به ذهنم رسیده بود، عملی کنم. همانطور که می‌دانید در فهرست "1001 کتابی که باید پیش از مرگ خواند" تنها نام یک کتاب ایرانی/فارسی آمده که آن هم "بوف کور" است. مدتها بود که به این فکر افتاده بودم با برگزاری یک نظرخواهی، فهرست مشابهی (که مطمئنا به آن عریض و طویلی نخواهد بود) از "کتاب‌های ایرانی/فارسی که باید پیش از مرگ خواند" تهیه کنم. حالا که می‌بینم این عنوان وسوسه‌انگیز چقدر علاقمندان را به طرف خودش جذب کرده و انشاالله باعث شده تا آنها تهییج شوند و کتاب‌هایی از این فهرست "ساخت خارج" را تهیه کرده و بخوانند، به نظرم دیگر تاخیر جایز نیست و خوب است که زودتر ساز و کار تنظیم فهرستی مشابه از کتاب‌های ایرانی/فارسی تهیه کنیم، با این امید که به همان میزان مورد استقبال قرار بگیرد و توجه جلب کند!
فهرست آنور آبی‌ها را عده‌ای از متخصصین و اهل فن تهیه و تنظیم کرده‌اند. اما جیره‌کتاب نه ادعای تخصص آنچنانی دارد و نه امکان گردآوردن متخصصان را به دور هم. بنابراین فکر کردم راه میانه برگزاری یک نظرخواهی است و مراجعه به آرای فارسی‌زبان‌ها. امیدوارم نتیجه آماری که حاصل خواهد شد توجه و تایید اهل ادب را هم جلب کند و در نهایت نوعی همگرایی در میان نظر متخصصان و عامه (که ما باشیم و می‌خواهیم نظرهایمان را در قالب رای روی هم بریزیم) به چشم آید.
توضیحات مربوط به چند و چون این نظرخواهی در بخش‌های زیر آمده است. توصیه می‌کنم حتما آنها را بخوانید. از آنجا که تصمیم گرفته‌ام اگر تعداد رای‌دهندگان و استقبال از این نظرخواهی به حداقل بلندپروازانه‌ای نرسید اصولا نتیجه آن را اعلام نکنم (به توضیحات "آیین‌نامه نظرخواهی" توجه کنید)، فکر می‌کنم لازم باشد که همه علاقمندان علاوه بر "رای دادن" در زمینه‌های دیگری هم جیره‌کتاب را یاری کنند. چند مورد از روش‌های مختلف کمک به رونق بیشتر این نظرخواهی به ذهنم رسیده که آن را هم در زیر آورده‌ام. امیدوارم این فهرست هم هیجانی در خور میان فارسی‌زبان‌ها ایجاد کند و باعث شود تا همه‌مان بیشتر بخوانیم!
لطفا قبل از اینکه با تکمیل فرم زیر "رای خود را به صندوق بیاندازید" ابتدا توضیحات آمده در بخش‌های دیگر این مطلب را مطالعه بفرمایید.
فهرست اولیه کتاب‌های این نظرخواهی (حدودا 18 عنوان) به سلیقه جیره‌کتاب انتخاب شده است. اما همانطور که در "آئین‌نامه نظرخواهی" مشاهده خواهید کرد، نظرخواهی محدود به این عنوان‌های اولیه نخواهد بود. اصلا فکر می‌کنم یکی از جنبه‌های مهم این نظرخواهی پدید آمدن فهرست کتاب‌هایی است که به نظر علاقمندان (با سلیقه‌های مختلف)، شایستگی قرار گرفتن در لیست "کتاب‌های ایرانی که باید پیش از مرگ خواند" را دارند. اینکه در نهایت هر یک از عنوان‌هایی که نام‌شان در فهرست رای‌گیری می‌آید تعداد رای لازم برای قرار گرفتن در این جایگاه را پیدا می‌کنند یا نه، در مرحله بعدی اهمیت خواهد بود!
پس اگر کتابی را می‌شناسید یا خوانده‌اید که فکر می‌کنید در هنگام تنظیم این فهرست لازم است در نظر گرفته شود و در حال حاضر نام و نشان آن در قسمت "رای بدهید" وجود ندارد، لطفا با تکمیل فرم زیر اطلاعات کتاب (نام خود کتاب، و حتی‌الامکان نام نویسنده آن) را به ما اعلام کنید. توصیه می‌کنم قبل از پیشنهاد کتاب چند خطی را که در بخش "چگونه انتخاب کنیم؟" آورده‌ام، بخوانید. در آنجا تلاش کرده‌ام توضیح بدهم هنگام رای دادن به کتاب‌ها (و البته پیشنهاد کتابی برای آنکه در فهرست کتاب‌هایی که می‌شود به آنها رای داد قرار بگیرد) از چه زاویه‌ای می‌شود به موضوع نگاه کرد. این زاویه البته دیدگاه جیره‌کتاب است و احتمالا می‌شود به تعداد آدم‌های روی زمین "بیانیه" در این مورد صادر کرد. اما خب، هر دیدگاه ممکن است بتواند بخشی از حقیقت و واقعیت را به علاقمندان بنمایاند.
در هنگام پیشنهاد کتاب لطفا دقت کنید که این نظرخواهی و فهرستی که در نهایت از آن نتیجه خواهد شد، تنها به ادبیات داستانی ایرانی/فارسی می‌پردازد. بنابراین:
- شاهنامه فردوسی، به دلیل آنکه نظم است نمی‌تواند در فهرست کتاب‌ها قرار بگیرد
- کتاب‌های علی شریعتی، مرتضی مطهری، عبدالحسین زرین‌کوب و ... به دلیل آنکه جزو آثار داستانی نیستند، نمی‌توانند در فهرست کتاب‌ها قرار بگیرند
- همچنین آثار بهرام بیضائی (فیلمنامه‌ها و نمایشنامه‌ها) از آنجا که "داستان" (کوتاه یا بلند) نیستند امکان حضور در این فهرست را ندارند
- ...
پیشنهادهای خودتان را در فرم زیر درج بفرمایید و برایمان ارسال کنید. بعد از بررسی عنوان(های) پیشنهادی شما و کسب اطمینان از هماهنگی آنها با تعاریف و اصول و قواعد این نظرخواهی، نام آن را در بخش "رای بدهید" به مجموعه کتاب‌هایی که علاقمندان می‌توانند به آنها رای بدهند، اضافه خواهیم کرد.
قواعد زیر بر نظرخواهی حاضر حکمفرما هستند:
- همه علاقمندان آزاد هستند تا رای خود را به صندوق نظرخواهی جیره‌کتاب بیاندازند. بنابراین لازم نیست برای اعلام نظر حتما مشترک جیره‌کتاب باشید.
- رای‌دهندگان لازم نیست خودشان را معرفی کنند، اما ما خوشحال می‌شویم که اگر از نام و نشان‌شان با اطلاع باشیم (تکمیل میدان اطلاعاتی "نام و نام خانوادگی" در فرم نظرخواهی اختیاری است)
- هر فرد به هر کتاب تنها می‌تواند یک رای بدهد. به همین خاطر نشانی پست الکترونیک را به عنوان شناسه رای‌دهنده در نظر گرفته‌ایم (تکمیل این میدان اطلاعاتی اجباری است). البته علاقندان به "تقلب"، به هر حال می‌توانند این تمهید نصفه و نیمه ما را دور بزنند، اما از آنجا که انتخاب شدن در این نظرخواهی فرهنگی نان و آبی برای کسی نخواهد داشت، امیدواریم خیلی درگیر تخلفات انتخاباتی نشویم!
- فهرست کتاب‌هایی که در فرم نظرخواهی آمده قابل گسترش است! بنابراین اگر کتابی خوانده‌اید که آن را مناسب برای شرکت در این نظرخواهی می‌دانید، می‌توانید نام و نشان آن را از طریق فرم "پیشنهاد بدهید" در این صفحه، به ما اعلام کنید. در صورتی که کتاب پیشنهادی شما واجد شرایط شرکت در نظرخواهی جیره‌کتاب باشد نام آن را در فهرست کتاب‌هایی که برای این نظرخواهی تنظیم شده خواهیم آورد تا امکان رای دادن به آن فراهم شود.
- با توجه به خاصیت بند قبل، هر کسی می‌تواند هر چند نوبت که دلش بخواهد فرم "رای بدهید" را تکمیل کرده و "رای خود را به صندوق بیاندازد"!!! به این ترتیب در این نظرخواهی، امکان "تغییر عقیده و رای" وجود دارد. بدیهی است برای اینکه این ویژگی ناقض بند سوم فوق نشود، رای‌دهندگان در همه دفعاتی که رای خود را اعلام می‌کنند لازم است تا از یک نشانی پست الکترونیک واحد استفاده کنند. به این ترتیب همواره جدیدترین رای به صندوق ریخته شده‌ی هرکس به عنوان رای نهایی او در نظر گرفته می‌شود و رای‌های قبلی وی از چرخه انتخابات حذف خواهند شد.
- شمارش آرا (مثل خیلی دیگر از کارهای جیره‌کتاب) بصورت دستی انجام خواهد شد. در طول مدت نظرخواهی (که تصور می‌کنم بد نباشد تا پایان تعطیلات نوروز 1396 ادامه داشته باشد) تعداد کل افرادی که در نظرخواهی شرکت کرده‌اند بصورت متناوب اعلام خواهد شد تا هیجان انتخاباتی حفظ و تنور نظرخواهی حتی‌الامکان گرم بماند.
- با توجه به مقام شامخی که قرار است منتخبین این نظرخواهی بدست بیاورند، به نظرم لازم است تعداد آرای به صندوق ریخته شده "آبرومندانه" باشد. بنابراین در صورتی که تعداد شرکت‌کنندگان در نظرخواهی به 500 نفر نرسد، نظرخواهی "کامل نشده" اعلام می‌شود و از اعطای عنوان شامخ "کتاب‌هایی که باید پیش از مرگ خواند" به برگزیدگان احتمالی، اجتناب خواهد شد!
- همچنین به دلیل عنوان شده در بند قبل، در صورت رسیدن به حد نصاب لازم، کتاب‌هایی در فهرست نهایی اعلام خواهند شد که دست‌کم رای 30% از رای‌دهندگان را به خود اختصاص داده باشند.
- برای آشنایی علاقمندان با هریک از کتاب‌های شرکت‌کننده در نظرخواهی، تصویر روی جلد آنها را در انتهای صفحه "رای بدهید" آورده‌ایم و پیوند آنها را به صفحه شناسنامه‌شان برقرار کرده‌ایم. امیدوارم به مرور بتوانیم مطالبی درباره هر کتاب، درباره اینکه "چرا باید آنها را قبل از مرگ خواند"، تهیه و پیوند هر کتاب را به آن مطلب جدید برقرار نماییم. باشد که این "تبلیغات" باعث جلب توجه دوستانی که هنوز این کتاب‌ها را مطالعه نکرده‌اند بشود و ترغیب‌شان کند تا آنها را برای مطالعه انتخاب کنند.
- امکان تغییر و توسعه این "آئین‌نامه انتخاباتی" مثل همه قواعد و مقررات دیگر وجود دارد. پیشاپیش این نکته را اعلام می‌کنم تا بعد نکته‌بینان خرده نگیرند که "خلاف آئین‌نامه رفتار شده!"
اعتراف: "من خودم تعداد قابل توجهی از 20 کتاب اولیه را که برای شروع این نظرخواهی پیشنهاد کرده‌ام، نخوانده‌ام!!!"
می‌پرسید پس چطور آنها را برای نائل آمدن به چنین افتخاری نامزد کرده‌ام. راستش با کمی تقلب از روی نمونه خارجی فهرست، به نظرم کارکرد این فهرست شناسایی کتاب‌های محبوب‌مان نیست. البته مطمئنا تعداد قابل توجهی از کتاب‌هایی که از خواندن‌شان لذت برده‌ایم هم در فهرست رخ خواهند نمود. اما این سیاهه کارکرد اصلی‌اش بدست دادن تصویری از "ادبیات" است به کسانی که آشنایی چندانی با موضوع ندارند. بنابراین بیشتر به دنبال شناسایی و مشخص کردن "آثار شاخص" است.
باز اگر بخواهم از روی نمونه خارجی تقلب کنم، توجه‌تان را به این نکته جلب می‌کنم که در نسخه اول فهرست، تهیه‌کنندگان آن سهم عمده‌ای به ادبیات انگلیسی داده بودند. اما بعد به مرور بخشی از کتاب‌های انگلیسی اولیه را حذف کرده و آثاری از ادبیات زبان‌های دیگر را به فهرست افزودند. به این ترتیب تلاش کردند تا فهرست‌شان به میزان بیشتری به "آثار شاخص ادبیات جهان" اشاره داشته باشد. همچنین در فهرست تلاش شده بود تا به دوره‌های زمانی مختلف و سبک‌های گوناگون ادبی توجه شود. تنوعی که مطمئنا مطبوع طبع بسیاری از سلیقه‌ها نیست. اما فهرست برای آنکه بتواند معیاری از ادبیات کل جهان بدست بدهد، چاره‌ای جز توجه به همه این گوناگونی‌ها نداشته است.
برگردم به اعتراف خودم. با توجه به نکاتی که آوردم، به نظر من کتاب‌هایی که آنها را خوانده‌ایم و با هر دلیل و شاخصی آنها را جزو آثار شاخص ادبیات فارسی می‌دانیم، همانقدر شایسته شرکت در این نظرخواهی هستند که کتاب‌هایی که آنها را نخوانده‌ایم اما در "ذهنیت‌مان" خواندن آن را از واجبات می‌دانیم و احساس می‌کنیم تا آنها را نخوانیم "سواد ادبی‌مان" یکجایی‌اش می‌لنگد! (اعتراف من: جای خالی سلوچ، منِ او)
در این میان کتاب‌هایی هستند که می‌دانیم احتمالا تا زمان مرگ هم احتمالا طرف‌شان نخواهیم رفت (اعتراف من: بامداد خمار) اما به هر حال قبول داریم که به دلایلی اثری قابل توجه در تاریخ ادبیات فارسی هستند و اگر کسی بخواهد تصویر کاملی از چند و چون این ادبیات پیدا کند، آن را هم باید ببیند و در نظر بگیرد. بنابراین باز هم اینجوری بخشی از کتاب‌هایی که لزوما آنها را نخوانده‌ایم امکان می‌یابند که وارد روند این نظرخواهی شوند و بخت و اقبال خود را بیازمایند.
خلاصه اینکه شما را نمی‌دانم اما من هنگام رای دادن به انتخاب‌های مورد نظرم فرض می‌کنم که می‌خواهم به یک چینی یا یک الجزایری که خواسته تا کتاب‌های "شاخص" ادبیات کشورم را به او معرفی کنم، راهنمایی بدهم. به این ترتیب است که لزوما خودم را به کتاب‌هایی که خوانده‌ام محدود نمی‌کنم و حافظه‌ام را برای نام بردن آثاری که فکر می‌کنم با ذهنیت من "مهم" هستند، جستجو می‌کنم. البته نیاز به یادآوری ندارد که "ذهنیت" من ممکن است چندان متخصص این امر نباشد. اما خوشبختانه کم و کسری‌های احتمالی در این زمینه (اسمش را بگذاریم "سراب‌های ذهنیتی") را انشاالله ساز و کار نظرسنجی و زیبایی‌های علم آمار تصحیح خواهند کرد.
شما به روش‌های زیر می‌توانید جیره‌کتاب را در برگزاری هرچه باشکوه‌تر این نظرخواهی یاری کنید:
- رای بدهید ...
- دیگران را تشویق کنید که رای بدهند ...
- اگر کتابی را می‌شناسید که جایش در فهرست کتاب‌های رای‌گیری خالی است، پیشنهاد بدهید ...
- اگر صاحبنظر یا علاقمندی را در اطراف خود می‌شناسید، فهرست نظرخواهی را با او در میان بگذارید تا اگر او عنوان جاافتاده‌ای به ذهنش رسید، از طرف او به ما پیشنهاد بدهید ...
- کتاب‌های طرح شده در این نظرخواهی، گذشته از اینکه رای بیاورند یا نه، به هر حال آثار قابل توجهی خواهند بود. بنابراین شایسته است ما پیشنهاددهندگان این کتاب‌ها چندخطی در معرفی و برداشت و ذهنیت‌مان درباره علت اهمیت هریک از آنها، بنویسیم. اگر دست به قلم (یا صفحه‌کلید!) دارید، قدم پیش بگذارید و درباره کتاب(هایی) که پیشنهاد می‌دهید، "متن تبلیغاتی" برایمان بنویسید. اگر متن‌هایتان را به نشانی پست الکترونیک جیره‌کتاب (مندرج در ذیل کلیه صفحات وب سایت) ارسال کنید، خوشحال می‌شویم تا آن را به نام خودتان منتشر کنیم ...
- اگر دست به قلم ندارید اما آشنایی دور و ور خود دارید که او می‌تواند چنین زحمتی را بکشد، از طرف ما از او خواهش کنید تا این زحمت را بکشد و "حق مطلب" را درباره هریک از کتاب‌هایی که در فهرست نظرخواهی آمده‌اند ادا کند. اگر مطلب را برایمان ارسال کنید خوشحال می‌شویم تا آن را به نام نویسنده‌اش در وب سایت جیره‌کتاب منتشر کنیم
